سفته یک مفهوم مهم در زندگی ماست. زندگی ما به اندازه‌ای چک شده که بسیاری از ما نمی‌دانیم چیزهای زیادی درباره سفته داریم. این سند پیر و فرسوده، به عنوان یک وعده تعهدی، هنوز هم ما را درگیر می‌کند.
ما به طور مداوم سفته‌ها را به دیگران یا حتی به خودمان می‌دهیم. اما آیا واقعاً می‌دانیم که با این امضا چه تعهدی به دیگران می‌دهیم؟ یا چگونه می‌توان از مزایای قانونی سفته به عنوان یک سند تجاری بهره برد؟
در واقع، سفته یک مفهوم حیاتی در حقوق است. این تعهدات حقوقی می‌توانند تأثیرات عمیقی بر امور ما داشته باشند. بنابراین، این موضوع مهم را باید به دقت مورد بررسی قرار دهیم.
از طرف دیگر، به عنوان افرادی که سفته از دیگران دریافت می‌کنیم، باید بدانیم که چگونه می‌توانیم از این سند بهره‌مند شویم و چگونه می‌توانیم حقوق و تعهداتمان را حفظ کنیم.
در نهایت، به نظر می‌رسد که سفته یک مفهوم چند لایه است که تاثیرات گسترده‌ای در زندگی ما دارد و نیازمند بهره‌گیری از دانش حقوقی است.
سفته چیست؟
سفته، یک واژه شنیده‌شده بارها در زندگی ماست. اما بسیاری از ما ممکن است تاکنون به سوال دست کم مهمی پیرامون آن نداشته باشیم: “سفته چیست؟”
سفته در واقع یک سند است که تاریخ و مبلغ معینی را در خود دارد و شخصی که آن را صادر می‌کند، معتهد می‌شود که در زمان معین یا زمان مطالبه، مبلغ مورد نظر را پرداخت کند. تاریخچه استفاده از سفته به اروپا برمی‌گردد و در آن قاره از زمان‌های دور کاربرد داشته است. حقوقدانان اروپایی باور دارند که سفته پیش از برات و سندهای تجاری دیگر مورد استفاده بوده است.
در ایران، ظهور سفته به زمان تدوین قانون تجارت در سال ۱۳۱۱ برمی‌گردد و اکنون در کشور ما از این سند به عنوان وسیله‌ای جهت تبادل اعتباری بیشتر از برات استفاده می‌شود. حقوقدانان ایرانی گاهی به سندی اشاره می‌کنند که عنوان “سفته” دارد و این مسئله موجب بحث‌های فراوان فقهی شده است. اگرچه فقها اعتراض می‌کنند که این سند با سفته در اصول حقوق تجارت متفاوت است و بیشتر به عقد حواله نزدیک است.
اما در اقتصاد امروزی، سفته به عنوان ابزاری مهم برای تأمین منابع سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت نقش ایفا می‌کند. حتی شرکت‌های بزرگ با صدور سفته نزد بانک‌ها، مشکلات مالی جاری خود را حل می‌کنند. از این رو، سفته یکی از عناصر اساسی اقتصاد مدرن محسوب می‌شود.
پیشنهاد مطالعه: تراز تجاری
پر کردن برگه سفته
برای پر کردن برگه سفته، ابتتدا باید در نظر داشت که سفته یک سند تجاری است که اگر با رعایت تمامی قوانین و تشریفات تهیه شود، دارنده آن از مزایایی بهره‌مند می‌شود که سندهای معمولی این مزیت‌ها را ندارند.
یک نکته مهم قبل از پر کردن سفته، این است که هر برگه سفته دارای سقف معینی است. به عبارت دیگر، مبلغ درج شده روی سفته نشان‌دهنده حداکثر مقدار اعتبار آن است. به عنوان مثال، اگر روی سفته مبلغ یک میلیون ریال نوشته شده باشد، اعتبار سفته همان مبلغ یک میلیون ریال (یا ده میلیون تومان) است.
برای تهیه سفته و صدور آن، باید به موارد زیر توجه کنید. عدم رعایت این نکات ممکن است سبب شود که سفته به عنوان یک سند تجاری معتبر تلقی نشود و از مزایای آن محروم شوید.
قوانین تعیین کننده نحوه صدور سفته را در اختیار شما قرار داده‌اند. از آنجا که سفته یک سند تجاری مهم است، اهمیت رعایت این قوانین از دست ندهید.
بنابراین، قبل از پر کردن سفته، حتماً نکات و مقررات مربوط به صدور آن را بررسی کنید و اطمینان حاصل کنید که تمامی مراحل به درستی انجام شده‌اند. اینکه آیا سفته به عنوان یک سند تجاری تلقی می‌شود یا نه، بستگی به رعایت مقررات دارد.
سفته بانکی چیست؟
در مقالات گذشته، با سندهای تجاری مختلفی همچون چک و برات آشنا شدیم. در اینجا، به مفهوم سفته می‌پردازیم. سفته همانند چک و برات، یکی از اسناد تجاری است که در معاملات تجاری و بازرگانی کاربرد دارد. این سند تجاری، تعهدی را ایجاد می‌کند و صادر کننده سفته موظف به پرداخت مبلغ مشخص در آن می‌شود.
اصلی‌ترین دلیل برای وجود اسناد تجاری مانند سفته این است که جا به جایی پول برای انجام معاملات تجاری سخت و پرخطر بوده و هنوز هم این معاملات پرخطر هستند. اگرچه در زمان‌های اخیر، چک به عنوان وسیله‌ای معتبر برای تسویه معاملات مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما سفته همچنان جایگاه خود را حفظ کرده و برخی معاملات تجاری از آن بهره می‌برند.
سفته بانکی یک سند تجاری است که توسط امضاء‌کننده صادر می‌شود و تعهد می‌کند که مبلغ مشخصی را در زمان مشخص یا عندالمطالبه به حامل یا شخص مشخصی پرداخت کند یا به حواله دهد. علاوه بر امضاء یا مهر، سفته باید شامل مشخصاتی مانند مبلغ تعهد شده، نام گیرنده و تاریخ باشد.
نکته مهمی در مورد سفته این است که بعد از مدت زمان طولانی از وجود آن، هنوز هم جایگاهی مشابه چک نیافته و قوانین مربوط به سفته برای بسیاری از افراد ناشناخته است. برای اطلاعات بیشتر در مورد انواع چک بانکی و قوانین مربوط به آن، می‌توانید به مقاله “چک چیست” مراجعه کنید.
کاربرد سفته
اصولاً، سفته در موارد زیر به کار می‌رود:
1. برای پرداخت مبلغ بدهی در زمان و تاریخ معین که بین دو نفر در جریان است.
2. به عنوان ضمانت وامی که افراد وام‌گیرنده به بانک‌ها ارائه می‌دهند.
3. برای تضمین اجرای تعهدات قراردادهای پیمانکاری و حسن انجام کار توسط پیمانکارها.
سقف سفته چقدر است؟
در هر برگ سفته، اطلاعاتی در مورد سقف مالی آن درج می‌شود؛ به عنوان مثال، “سفته تا سقف 300.000.000 میلیون ریال.” شما باید یک مبلغ معادل یا کمتر از این سقف را در برگه سفته بنویسید. همچنین، حتماً مبلغ مالی را به حروف نیز درج کنید تا اشتباهات کمتری رخ دهد.
اصول و قوانین سفته
در قوانین سفته، مسأله مهمی که وجود دارد این است که مبلغ تعهد شده در سفته باید در تاریخ مشخص یا عندالمطالبه پرداخت شود. اما چیست؟
مبلغی که در سفته ذکر می‌شود، تنها به شخصی پرداخت می‌شود که سفته به نام او صادر شده است. اگر بخش نام گیرنده در سفته خالی باشد یا به وجه حامل اشاره شده باشد، مبلغ سفته به کسی تعلق می‌گیرد که در اختیار سفته باشد.
مزیتی که در سفته وجود دارد این است که مبلغ آن دارای سقفی معین است. به عنوان مثال، یک سفته ده میلیون ریالی تنها تعهد مالی به اندازه این مبلغ را دارد و امکان درج مبلغ دلخواه، مانند چک، وجود ندارد. برای اعتبار مبلغ دلخواه باید سفته معادل آن مبلغ را تهیه کنید.
نحوه صدور سفته
به عنوان یک قدم اساسی، باید سفته را تهیه کنید. برای صدور سفته، باید مراحل مشخصی را رعایت کنید تا سفته به عنوان یک سند تجاری معتبر شناخته شود. در متن حقوقی معمولاً به این مسئله اشاره می‌شود که اگر مراحل صحیح در صدور سفته رعایت نشود، سفته دیگر به عنوان یک سند تجاری معتبر شناخته نمی‌شود و به عنوان یک سند عادی تلقی می‌شود. در این صورت، مزایای مرتبط با اسناد تجاری در اختیار شما نخواهد بود. در ادامه، به مراحل صحیح صدور سفته اشاره خواهیم کرد.
شرایط سفته چیست؟
علاوه بر محدودیت مبلغ سفته، باید مبلغ مورد نظر که قطعاً کمتر یا برابر با سقف سفته است در سفته دقیقاً درج شود. همچنین، مبلغ سفته باید به شکل حروفی نیز نوشته شود تا از هرگونه سوءاستفاده از سفته جلوگیری شود.
تاریخ صدور سفته چیست؟
به تاریخ صدور سفته، طبق قوانین اسناد تجاری، حتماً توجه شود؛ در غیر این صورت، سند ارزش تجاری نخواهد داشت. تاریخ مورد نظر باید شامل روز، ماه، و سال باشد و حتماً به حروف نیز نوشته شود.
معرفی انواع سفته
انواع مختلفی از سفته وجود دارد که برای اهداف گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرند. هر چند که در حال حاضر سفته به عنوان یک ابزار اصلی برای ارائه ضمانت استفاده می‌شود، اما در زمینه‌های مختلفی مانند پرداخت وام، تضمین انجام حسن کار، مطالبه دینی، و غیره نیز کاربرد دارد. تمام این کاربردها با استفاده از یک نوع سفته قابل انجام هستند و انواع گوناگون سفته با ظواهر مختلف در واقعیت وجود ندارند.
در ادامه، به برخی از مهمترین کاربردهای سفته اشاره می‌شود:
1. پرداخت کالا در معاملات:
در فعالیت‌های تجاری، سفته به عنوان وسیله‌ای برای انجام معاملات و پرداخت مبالغ مشخص به کار می‌رود.
2. تضمین اجرای تعهدات:
سفته به عنوان ابزاری برای تضمین اجرای تعهدات در قراردادها و توافقات استفاده می‌شود.
3. تضمین پرداخت اقساط وام:
در مواردی که افراد به اخذ وام نیاز دارند، سفته به عنوان تضمین برای پرداخت اقساط وام می‌آید.
4. استخدام و حسن انجام کار:
سفته در فرآیند استخدام و همچنین به‌منظور تضمین حسن انجام کار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نوشتن مبلغ
حتماً باید در نظر داشت که در سفته، صادر کننده موظف است مبلغ معین را به حروف بنویسد. این مقدار نباید از مقدار چاپ شده روی برگه سفته بیشتر باشد.
نوشتن مبلغ سفته به حروف یک نکته بسیار حیاتی است. این کار از سوء استفاده از سفته جلوگیری می‌کند و معاملات تجاری را بهبود می‌بخشد. به عبارت دیگر، این اقدام به حفظ اعتبار سفته و پیشگیری از اشکالات مرتبط با مبلغ نوشته شده کمک می‌کند.
پیشنهاد مطالعه: بهای تمام شده
نوشتن تاریخ
صادر کننده باید دقت داشته باشد که در سفته، دو تاریخ باید درج شود:
1. تاریخ صدور سفته: این تاریخ بسیار حیاتی است. اگر صادر کننده تاریخ صدور را روی سفته ننویسد، سفته ارزش تجاری خود را از دست می‌دهد و تبدیل به یک سند عادی می‌شود.
2. تاریخ پرداخت سفته: تاریخ پرداخت سفته نیز باید بر روی آن قید شود. عدم درج این تاریخ ممکن است باعث شود که دارنده سفته هر زمانی که بخواهد وجه آن را مطالبه کند.
اگر شما قصد دارید برای معاملات تجاری یا امور کاری خود سفته حسن انجام کار صادر کنید، باید به این نکته دقت کنید. در سفته حسن انجام کار به جای تاریخ پرداخت، بهتر است ذکر شود. همچنین، ممکن است تصمیم بگیرید تاریخ را در سفته اصلاً قید نکنید تا امکان انجام معاملات و تبادل اعتباری بدون تاریخ مشخص فراهم شود.
نوشتن نام گیرنده در سفته
یکی از نکات مهم در نوشتن سفته، ذکر نام گیرنده است. نوشتن نام گیرنده اهمیت زیادی دارد، زیرا این اقدام باعث می‌شود که طرف طلبکار به وضوح مشخص شود.
در صورتی که نام گیرنده در سفته نوشته نشده باشد، سفته به عنوان سندی در وجه حامل محسوب می‌شود. به عبارت دیگر، اگر سفته در دست هر کسی باشد، او می‌تواند وجه آن را مطالبه کند. این امر ممکن است به تداخل و ابهام در معاملات منجر شود، بنابراین اهمیت اشاره به نام گیرنده در سفته واضح است.
درج امضا
هنگامی که صادر کننده سفته امضا می‌کند یا مهر می‌زند، این اعمال نمایانگر تایید و تأیید او از بدهکار بودن خود است. در واقع، این اقدام به معنای تعهد صادر کننده به پرداخت مبلغ مشخص شده در سفته است.
ضمناً تمام نکاتی که پیش‌تر بیان شدند، باید حتماً توسط خود صادر کننده سفته به دقت و کاملیت کامل بررسی و اجرا شوند. این مسئله بسیار حیاتی است و در فرآیند تدوین و اعتباربخشی به سفته بسیار مهم می‌باشد.
وصول سفته
همواره ممکن است مبلغ تعهد شده در سفته، در زمان مقرر برای پرداخت در دسترس نباشد. در این موقعیت، اگر شما دارنده سفته هستید، می‌توانید تا ۱۰ روز پس از تاریخ سررسید، سفته را وا خواست کنید.
برای وصول وجه سفته، دو روش وجود دارد. اولین روش اجرای اسناد رسمی است. زیرا سفته به عنوان یک سند قابل اجرا تلقی می‌شود، اگر شما به عنوان دارنده به وظایف قانونی خود عمل کنید، می‌توانید علیه صادرکننده سفته، پشت‌نویس و ضامن، به اجرای اسناد رسمی در دفتر ثبت مراجعه کرده و درخواست توقیف اموال بی‌عیب و نقص اشخاص مذکور و وصول طلب خود را داشته باشید.
روش دیگر از طریق مراجع قضایی دادگستری است. در این روش، دارنده سفته با تقدیم دادخواست حقوقی علیه یک یا تمام مسئولان مرتبط با سند تجاری اقامه دعوی می‌کند. اگر این دعوا به محکومیت قطعی صادرکننده منجر شود و اگر اموالی از محکوم تحصیل نشود، می‌تواند به استناد قوانین مربوط به اجرای محکومیت‌های مالی، تقاضای بازداشت شخص محکوم را داشته باشد.
حق بازداشت
برای استفاده از حق بازداشت در صورت عدم پرداخت سفته و تمکین از مسئولیت تضامنی ظهرنویس‌ها برای وصول طلب خود، باید تا قبل از یک سال از تاریخ واخواست، دادخواستی علیه آنها به دادگاه ارائه دهید. اگر این اقدام را انجام ندهید، پس از یکسال، دعوی شما علیه ظهرنویس‌ها پذیرفته نخواهد شد. اما اگر دادخواست ارائه دهید، حق خواهید داشت که از دادگاه تقاضای تأمین کنید؛ به این معنی که مبلغ معادل طلب شما را از اموال طرف دعوی، به دادگاه ارائه دهید تا برای تضمین وصول طلب، به نفع شما توقیف شود.
در نتیجه، بعد از صدور حکم، حتی اگر ضامن طلب شما را نپذیرد، وصول طلب شما از مال توقیف شده ممکن است. این روش برای رسیدن به پول خود بسیار آسان‌تر و مطمئن‌تر است. اگر اما اموالی از محکوم پیدا نشود، با توجه به ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، می‌توانید تقاضای بازداشت شخص محکوم را ارائه دهید.
