در اینجا، بحث ما به موضوع بسیار حائز اهمیت مالیات صرافی می‌پردازد. این مالیات، یکی از جوانب حیاتی در زمینه مالی و اقتصاد است و به عنوان یک منبع درآمدی برای دولت عمل می‌کند. تکالیف قانونی صاحبان کسب و کارهای صرافی نیز به عنوان بخشی مهم در این بحث مطرح می‌شوند. برای درک بهتر و آشنایی دقیق‌تر با تکالیف مختلف این حوزه، می‌توان به بخش‌های آموزشی و قسمت حسابداری مشاغل مراجعه کرد.
انواع مالیات بر درآمد صرافی
در ادامه، باید توجه کنیم که به دلیل همکاری بین بانک مرکزی و سازمان مالیات، تمام تراکنش‌های ارزی اشخاص حقیقی و حقوقی در سامانه سنا ثبت شده و اطلاعات مربوط به آنها به مالیات ارائه می‌شود. قانون مالیات بر درآمد از صرافی‌ها متوجه می‌سازد که همه افرادی که در خرید و فروش ارز فعالیت می‌کنند، موظف به پرداخت مالیات هستند.
در نظر داشته باشید که قوانین و روش‌های محاسبه مالیات صرافی‌ها ممکن است هر سال تغییر کنند، بنابراین لازم است که به‌روزرسانی‌ها و تغییرات این قوانین را به دقت پیگیری کنید تا از هرگونه خسارت و زیان جلوگیری شود. مالیات صرافی‌ها بر اساس نوع و حجم معاملاتی که در صرافی‌ها انجام می‌شود، محاسبه می‌شود.
مالیات صرافی اشخاص حقوقی و حقیقی
با توجه به اطلاعیه سازمان امور مالیاتی، همه واحدهای اقتصادی، از اشخاص حقیقی و حقوقی گرفته تا صرافی‌ها، بانک‌ها، موسسات مالی و اعتباری و بانک مرکزی، موظفند تمام اطلاعات معاملات خود را اعلام کنند و آنها را در اظهارنامه مالیات صرافی خود به سازمان مربوطه ارائه دهند.
علاوه بر این، همکاری بین بانک مرکزی جمهوری اسلامی و سازمان امور مالیاتی منجر به ثبت و ارائه همه داد و ستدها و معاملات ارزی صرافی‌ها و بانک‌ها در سامانه سنا می‌شود و این اطلاعات به سازمان امور مالیاتی ارسال می‌شود.
تعیین مالیات صرافی
مالیات صرافی‌ها و معاملات ارزی بر حسب نوسان قیمت ارزها تعیین می‌شود و هیچ سقف یا میزان محدودی برای آن وجود ندارد. در صورتی که صرافی ارز از بانک مرکزی دریافت کرده و با افزایش قیمت، ارز را به فروش برساند، می‌بایست مالیات مناسب با افزایش قیمت را پرداخت کند. در واقع، احتکار ارز برای کسب سود بیشتر، ارزش افزوده‌ای ندارد.
سازمان مالیات به منظور بررسی پرونده‌های صرافی‌ها در هر استان، نیروهای متخصصی را مورد نیاز دارد. این نیروها باید در حوزه عملکرد و امور مالی و ارزی صرافی‌ها آگاهی کامل داشته باشند. هدف از این تخصص، تهیه گزارش‌های لازم برای معاونت مالیات ارزش افزوده است که در پایان هر ماه ارسال می‌شوند.
عدم پرداخت
با توجه به اینکه سازمان مالیات کشور دسترسی به اطلاعات تمام افرادی که در حوزه خرید و فروش ارز فعالیت می‌کنند را دارد، بهتر است از پنهان کردن درآمد خودداری کنید. به عبارتی که سازمان امور مالیاتی کشور در بخشنامه‌های خود اعلام کرده است، افرادی که به منظور کسب سود بیشتر معاملات ارزی خود را پنهان می‌کنند، طبق قوانین مالیات بر درآمد مشمول مالیات صرافی بیشتری می‌شوند. از این رو، صرافی‌ها نیز باید همانند سایر شرکت‌ها، قوانین مالیاتی مربوط به خود را رعایت نمایند.
صرافی‌ها موظفند تمامی معاملات خرید و فروش ارز خود را در سامانه سنا ثبت کنند و معاملاتی که مبلغ آنها بیشتر از ۱۰ میلیون ریال است، باید با احراز هویت فروشنده صورت بگیرد.
همچنین، صرافی‌هایی که در سراسر کشور فعالیت می‌کنند، در صورتی که درآمد آنها در سال ۸۶ بیشتر از ۳۰ میلیارد ریال بوده و یا در ۵ ماه نخست سال ۱۳۸۷ مجموع درآمدهای آنها ۱ میلیارد و ۲۵۰ میلیون ریال را رد کرده باشد، تحت قوانین مالیات بر ارزش افزوده قرار می‌گیرند. ب
ه عبارتی دیگر، این افراد مطابق با فراخوان مرحله اول که در تاریخ ۰۱/۰۷/۱۳۸۷ منتشر شده است، ملزم به رعایت و پرداخت مالیات صرافی می‌باشند.
معافیت مالیات صرافی ها
از تاریخ ۰۱/۰۷/۱۳۸۷، صرافی‌هایی که قبلاً معاف از مالیات بودند، الان موظف به رعایت قوانین سازمان مالیات می‌باشند. همچنین، صرافی‌هایی که در فراخوان مرحله اول مشمول نبودند، باید از تاریخ ۰۱/۰۷/۸۸ به اجرای مقررات قانونی اشتغال نمایند. ارائه رسید برای تمامی خدماتی که صرافی‌ها به مشتریان ارائه می‌دهند، الزامی است. در این باره، توجه داشته باشید که تمام صرافی‌ها می‌بایست قوانین مربوط به پولشویی را رعایت کنند.
صرافی‌ها که فعالیت تبدیل ارز را در دستور خود دارند، برای فروش ارز خود مشمول مالیات صرافی به ازای تفاوت قیمت روز هستند و باید بر اساس قانون مالیات بر درآمد، مالیاتی از این درآمد نیز پرداخت کنند. همچنین، صرافی‌هایی که خدمات ارزی مانند کارمزد ارسال حواله ارزی را ارائه می‌دهند، تمام کارمزد دریافتی آنها مشمول مالیات بر ارزش افزوده است. با استفاده از یک نرم‌افزار حسابداری منطبق بر فعالیتهای صرافی، شما می‌توانید به راحتی مالیات خود را با در نظر گرفتن آخرین به روزرسانی‌های قوانین مالیاتی، محاسبه و پرداخت کنید.
به منظور یکپارچگی، اجرای صحیح قوانین و کنترل مالیات بر ارزش افزوده صرافی‌ها، دستورالعمل ۵۹۶/۹۳/۲۰۰ مورخ ۱۳۹۳/۰۷/۰۵ توسط اداره امور مالیاتی صادر شده است. در این دستورالعمل، موارد زیر در نظر گرفته شده است:
بررسی نرخ مالیات صرافی
ادارات مالیاتی موظفند برای بررسی پرونده‌های مالیات صرافی ها در مراکز استانی، نیروهای متخصصی را استخدام کنند که با عملکرد صرافی‌ها، مسائل حسابداری، مالی و ارزی آشنا باشند. این نیروها باید در پایان هر ماه فرم‌های مربوطه را به معاونت مالیات بر ارزش افزوده ارسال کنند.
تمامی صرافی‌هایی که مجموع درآمدهایشان در سال ۸۶ بیشتر از سه میلیارد ریال بوده و یا در پنج ماه آغاز سال ۸۷ به مبلغ یک میلیارد و دویست و پنجاه میلیون ریال یا بیشتر بوده‌اند، موظف به رعایت و انجام قانون مالیات بر ارزش افزوده از تاریخ ۱۳۸۷/۰۷/۰۱ می‌باشند. همچنین، صرافی‌هایی که در مرحله اول فراخوان مالیات بر ارزش افزوده مشمول این مالیات نبوده‌اند، از تاریخ مذکور به بعد موظف به رعایت این قانون می‌باشند.
صرافی‌ها، به عنوان ارائه‌دهندگان خدمات تبدیل ارز، مکلف به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده می‌باشند که در زمان فروش ارز به مشتریان خود، مطابق با تفاوتی که در تابلوی صرافی ذکر شده است، اعمال می‌شود.
اگر صرافی در اظهارنامه مالیاتی خود اقدام نکند و هیچ گونه دفاتر، اسناد و مدارکی را جهت رسیدگی به مالیات بر ارزش افزوده به سازمان امور مالیاتی ارائه ندهد، ماده ۲۶ قانون مالیات بر ارزش افزوده بر روی این پرونده اجرا خواهد شد.
علاوه بر این، خدمات دیگری که صرافی‌ها ارائه می‌دهند، مانند کارمزد ارسال حواله ارزی، کل کارمزد دریافتی به صورت ناخالص نیز مشمول مالیات بر ارزش افزوده خواهد بود.
مالیات ارزش افزوده صرافی ها
جهت برطرف کردن سؤالات و ابهامات مطروحه توسط ادارات کل امور مالیاتی درباره رسیدگی به عملکرد مالیات بر ارزش افزوده صرافی‌ها و تعیین مأخذ مشمول مالیات صرافی و عوارض ارزش افزوده آنها، و همچنین به منظور برقراری وحدت رویه و اجرای صحیح مقررات و کنترل و نظارت مؤثر ادارات کل امور مالیاتی، موارد زیر به تصویب می‌رسد:
رسیدگی به پرونده مالیاتی صرافی ها
۱- در رسیدگی به پرونده‌های مالیاتی مربوط به صرافی‌ها، ادارات کل امور مالیاتی موظف به تخصیص گروهی از مأموران مالیات صرافی ها مجرب و متخصص به صورت متمرکز در مراکز استانی (بدون در نظر گرفتن محل فعالیت صرافی) هستند. این مأموران باید آشنایی کامل با چگونگی عملکرد صرافی‌ها و همچنین مسائل حسابداری، مالی و ارزی را داشته باشند.
در پایان هر ماه، ادارات کل امور مالیاتی می‌بایست اقدامات انجام شده را در رسیدگی به پرونده‌ها، نتایج و پیشرفت‌های حاصله را به صورت فایل الکترونیکی اکسل و در فرم پیوستی به معاونت مالیات بر ارزش افزوده اعلام نمایند.
۲- درباره مشمولین ثبت نام:
الف: صرافی‌هایی که مطابق با فراخوان مرحله اول شرایط را دارا می‌باشند، به شرح زیر هستند: کلیه صرافی‌ها که مجموع فروش کالا و ارائه خدمات آنها در سال ۱۳۸۶ سه میلیارد ریال یا بیشتر و یا در پنج ماهه آغازین سال ۱۳۸۷ یک میلیارد و دویست و پنجاه میلیون ریال یا بیشتر بوده‌اند (به استثنای اشخاص حقیقی تابع شورای اصناف). این صرافی‌ها از تاریخ ۱ / ۷ / ۸۷ موظف به اجرای مقررات قانون مالیات صرافی می‌باشند.
ب: درباره صرافی‌های مشمول فراخوان مرحله دوم:
صرافی‌هایی که در فراخوان مرحله اول شرایط را برآورده نکرده‌اند، به شرح زیر مشمول فراخوان مرحله دوم می‌باشند. این صرافی‌ها از تاریخ ۱ / ۷ / ۸۸ موظف به اجرای مقررات قانون مالیات بر ارزش افزوده می‌باشند.
با توجه به اینکه صرافی‌ها در زمان فروش ارز به مشتریان، به عنوان ارائه‌دهندگان خدمات تبدیل ارز فعالیت می‌کنند، تفاوت قیمت خرید و فروش ارز که در تابلوی صرافی قید شده، معادل هزینه ارائه خدمت برای تبدیل هر واحد ارز می‌باشد و مشمول مالیات صرافی و عوارض ارزش افزوده است. بنابراین، محاسبه مالیات و عوارض ارزش افزوده برای خدمات ارائه شده توسط صرافی‌ها، مستقل از قیمت تاریخ خرید ارز و سود یا زیان کسب شده در زمان فروش، بر اساس تفاوت قیمت خرید و فروش ارز در زمان انجام معامله با مشتریان محاسبه می‌شود.
تبدیل ارز
در هنگام تبدیل یک ارز به ارز دیگر (مانند تبدیل دلار به یورو)، صرافی از یک طرف به عنوان خریدار ارز از مشتری عمل می‌کند و از سوی دیگر به عنوان فروشنده ارز به همان مشتری. در این حالت، محاسبه مالیات صرافی و عوارض ارزش افزوده بر اساس مقررات فوق‌الذکر به صورت مستقل و مطابق با شرایط موجود تعیین می‌شود.
جهت تعیین مأخذ مشمول و عوارض ارزش افزوده (مابه ازاء ارائه خدمات)، ادارات امور مالیاتی باید از روشی استفاده کنند که شامل رسیدگی به دفاتر، اسناد و مدارک صرافی‌ها باشد. در این راستا، صرافی‌هایی که موظف به ارائه دفاتر، اسناد و مدارک مربوطه در زمان مقرر و طبق دستورالعمل مربوطه هستند، باید حجم فروش ارز خود را در طول دوره مالیاتی به تفکیک روزها از دفاتر و اسناد استخراج کنند.
سپس با توجه به قیمت خرید و فروشی که در دفاتر ثبت شده است یا با محاسبه مبتنی بر اسناد قابل تأیید، مابه‌التفاوت قیمت فروش ارز را برای هر روز مشخص نمایند. در ادامه، با استفاده از مراحل و روش‌های مذکور، مأخذ مشمول مالیات صرافی و عوارض ارزش افزوده مربوطه برای هر دوره مالیاتی تعیین خواهد شد.
میزان مالیات صرافی
۶- روش تعیین مأخذ مشمول مالیات صرافی و عوارض ارزش افزوده (مابه ازاء ارائه خدمات) از طریق علی‌الرأس به شرح زیر است:
الف: بر اساس دستورالعمل تشخیص مالیات و عوارض از طریق علی‌الرأس، صادر شده با شماره ۱۲۰۶۹/۲۰۰/ص در تاریخ ۱۸ / ۶ / ۹۱، ادارات امور مالیاتی میانگین قیمت خرید و فروش هر واحد ارز را در هر دوره مالیاتی (روزانه، هفتگی یا ماهانه) محاسبه می‌کنند، با در نظر گرفتن اطلاعات مربوط به خرید و فروش ارز به صورت نقدی یا حواله در آن دوره.
ب: پس از محاسبه میانگین قیمت خرید و فروش هر واحد ارز در هر دوره مالیاتی، اقدامات زیر برای تعیین مالیات صرافی و عوارض ارزش افزوده انجام می‌شود:
۱- محاسبه مبلغ مابه‌التفاوت قیمت خرید و فروش ارز به ازای هر روز، هفته یا ماه بر اساس میانگین قیمت تعیین شده.
۲- تعیین مبلغ مالیات و عوارض ارزش افزوده بر اساس مقدار مابه‌التفاوت محاسبه شده.
۳- ثبت مبلغ مالیات و عوارض ارزش افزوده متعلق به هر دوره مالیاتی به منظور ارائه آن به معاونت مالیات بر ارزش افزوده.
۶-۱) در صورت دسترسی به اطلاعات مربوط به مبلغ ریالی خرید ارز در هر دوره مالیاتی، می‌توان مأخذ مشمول مالیات صرافی و عوارض ارزش افزوده (مابه‌ازاء ارائه خدمات) را به روش زیر تعیین کرد. ابتدا، مبلغ ریالی خرید ارز را بر میانگین قیمت خرید ارز در همان دوره تقسیم می‌کنیم تا مقدار ارز خریداری شده به دست آید.
سپس با ضرب مقدار ارز فروخته شده در مابه‌التفاوت میانگین قیمت خرید و فروش هر واحد ارز در طول دوره مالیاتی، مبلغ مالیات و عوارض ارزش افزوده مشخص می‌شود و می‌توان آن را محاسبه و دریافت نمود.
پرداخت ماالیات
۶-۲) در صورت دسترسی به اطلاعات مربوط به مبلغ ریالی فروش ارز در هر دوره مالیاتی، می‌توان مأخذ مشمول مالیات صرافی و عوارض ارزش افزوده (مابه‌ازاء ارائه خدمات) را به روش زیر تعیین کرد.
ابتدا، مبلغ ریالی فروش ارز را بر میانگین قیمت فروش ارز در همان دوره تقسیم می‌کنیم تا مقدار ارز فروش رفته به دست آید. سپس با ضرب مقدار ارز فروش رفته در مابه‌التفاوت میانگین قیمت خرید و فروش هر واحد ارز در طول دوره مالیاتی، مبلغ مالیات و عوارض ارزش افزوده مشخص می‌شود و می‌توان آن را محاسبه و مطالبه نمود.
تشخیص مشمول مالیات صرافی
۷- در صورتی که اطلاعات مبتنی بر خرید و فروش ارز به صورت سالانه و تقسیم‌پذیر به دوره‌های مالیاتی موضوع ماده ۱۰ قانون مالیات بر ارزش افزوده موجود باشد، تشخیص مأخذ مشمول مالیات و عوارض ارزش افزوده و همچنین محاسبه و استدلال مالیات و عوارض متعلق، طبق ماده ۶-۱ و یا ۶-۲ این دستورالعمل انجام می‌پذیرد.
در صورتی که اطلاعات مذکور تقسیم‌پذیر به دوره‌های مالیاتی نباشد، اطلاعات مذکور بر اساس نسبت دوره‌های فعال سالانه تقسیم و متناسب با دوره‌هایی که صرافی مشمول نظام مالیات بر ارزش افزوده است، طبق ماده‌های ذکرشده تشخیص داده و مالیات صرافی و عوارض ارزش افزوده محاسبه و پرداخت می‌شود.
ماده 26 مالیات صرافی
۸- در صورتی که برای رسیدگی به پرونده مالیات بر ارزش افزوده هیچگونه دفاتر و اسناد و مدارکی موجود نباشد، باید به موجب بند ۱۴ دستورالعمل علی‌الرأس، مطابق ماده ۲۶ قانون مالیات صرافی، اقدامات لازم صورت گیرد.
دیگر خدمات
۹- خدمات دیگری مانند کارمزد ارسال حواله‌های ارزی و تمام کارمزدهای دریافتی به صورت ناخالص، نیز به عنوان سایر درآمدها، مشمول مالیات و عوارض ارزش افزوده هستند و باید مأخذ مالیات صرافی و عوارض ارزش افزوده آنها تعیین شود.
احراز هویت مالیات صرافی
۱۰- در صورتی که مؤدی به اثبات برساند که برای فعالیتهای اقتصادی خود کالا و خدماتی که مشمول مالیات بر ارزش افزوده است را خریده است و بر اساس صورتحسابهای صادره توسط مؤدیانی که مشمول نظام مالیات بر ارزش افزوده هستند، مالیات و عوارض ارزش افزوده را پرداخت کرده است، مالیات و عوارض مذکور با رعایت سایر شرایط به عنوان اعتبار مالیاتی قابل قبول در نظر گرفته خواهد شد. ( مالیات صرافی )
تفاهم نامه
۱۱- بر اساس تفاهم‌نامه مورخ ۲ / ۱۲ / ۹۰ بین سازمان متبوع و اتحادیه طلا و جواهر، نقره و سکه تهران، “خرید و فروش سکه طلا که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ضرب شده است، بعد از اولین فروش توسط بانک مزبور تا اعلام بعدی مشمول مالیات صرافی و عوارض ارزش افزوده نخواهد بود.”
قوانین مالیات صرافی
۱۲- ادارات کل امور مالیاتی می‌بایست در چارچوب مقررات و با رعایت ترتیبات مقرر، به شناسایی و ثبت‌نام آن دسته از صرافی‌ها که تاکنون از ثبت‌نام در نظام مالیات بر ارزش افزوده ( مالیات صرافی ) خودداری کرده‌اند، اقدام کرده و مطالبه خود را به مؤدی به صورت کتبی اعلام می‌نمایند.
