انواع حساب در حسابداری
تفکیک انواع حسابها از جهت مانده‌گیری و رفتار آنها در پایان دوره به دو دسته اساسی اصلی تقسیم می‌شود، که هر یک از این گروه‌ها شامل انواع حسابهای خاص خود می‌باشد:
حساب موقت (Temporary Account):
حسابهای موقت به دسته‌ای از حسابها اطلاق می‌شود که در هنگام انجام معاملات و فعالیت‌های مختلف در یک دوره مالی به وجود می‌آیند و در پایان دوره مالی تعیین شده، موقتاً مانده دارایی‌ها و بدهی‌ها را نمایان می‌کنند. این اطلاعات در پایان دوره به حساب دائمی منتقل می‌شوند.
حساب دائمی (Permanent Account):
حسابهای دائمی نمایانگر وضعیت دائمی یک سازمان یا فرد می‌باشند و مانده آنها در پایان هر دوره مالی به عنوان مانده نهایی باقی می‌ماند. این حسابها شامل دارایی‌ها، حقوق صاحبان سرمایه، و بدهی‌های دائمی است. بنابراین، اطلاعات مربوط به این حسابها پس از پایان دوره مالی، به عنوان اطلاعات دائمی در نظر گرفته می‌شوند.
در کل، هر حساب در سیستم حسابداری، با ویژگی بدهکار یا بستانکار بودن خود، نقش خاصی در ردیابی و ثبت معاملات مالی ایفا می‌کند و با توجه به نوع حساب، متغیرها و مانده‌های آن در پایان دوره مالی به شیوه‌های مختلفی انتقال می‌یابند.
اهمیت حسابداری دائمی و موقت
انتقال بخشی از حسابها به دوره مالی جدید به منظور آغاز یک دوره مالی جدید و انجام فرآیند اختتام برخی دیگر از حسابها به منظور پایان یک دوره مالی، نقش بسیار مهمی در مدیریت حسابداری دارد و در این راستا، مفهوم حسابهای دائمی و موقت اهمیت خاصی پیدا می‌کند. این تفکیک بین حسابهای دائمی و موقت با هدف شروع هر دوره مالی با تراز صفر برای تمامی حسابهای موقت، به سازمان این امکان را می‌دهد که به وضوح از وضعیت مالی خود در آغاز دوره جدید آگاهی یابد.
یکی از دلایل اصلی این تفکیک، اطمینان از دقت و سازگاری ترازنامه و گزارش‌های مالی است. با انتقال مانده حسابهای دائمی به دوره مالی جدید، اطلاعات مالی ارائه شده در گزارشات مالی به دقت و صحت بیشتری دست می‌یابد. این عملکرد حسابداری باعث تضمین بهتر عملکرد مالی شرکت و مدیریت بهینه منابع مالی می‌شود.
با انجام این اقدامات مدیریتی، سازمان می‌تواند بهبودهای چشمگیری در انجام گزارشات مالی خود حاصل کند و تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر اطلاعات دقیقتری را در دوره‌های مالی بعدی به انجام برساند. به عبارت دیگر، تمرکز بر انواع حسابها، به ویژه حسابهای دائمی و موقت، یکی از اصلی‌ترین عناصر برنامه‌ریزی مالی و حسابداری است که به بهبود کارایی و شفافیت در مدیریت مالی سازمان کمک می‌کند.
دفتر کل به عنوان یک ستون فقرات اصلی در حسابداری شرکت، حاوی مجموعه‌ای از حسابهاست که از دو نوع اصلی، یعنی حسابهای دائمی و موقت، تشکیل شده‌اند. این حسابها نقش بسیار حیاتی در ساختار صورتهای مالی و گزارشات حسابداری دارند و همواره در فرآیند مدیریت مالی شرکت تأثیرگذاری مهمی دارند.
توجه به انواع حسابها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا انتقال یا عدم انتقال حسابهای مالی به دوره مالی بعدی مستلزم شناخت دقیق و کامل ماهیت حسابهای دائمی و موقت است. حسابهای دائمی با داشتن ماهیتی پایدار و ثابت، معمولاً مربوط به دارایی‌ها، حقوق صاحبان سهام، و بدهی‌های طولانی مدت می‌شوند. از طرف دیگر، حسابهای موقت مربوط به درآمدها، هزینه‌ها، و سایر عناوین موقتی مانند تخفیفات، مالیات، و حقوق پرداختی به کارکنان هستند.
با بهره‌گیری از اطلاعات دقیق و جامع در مورد انواع حسابها، سازمان می‌تواند راهبردی سالم برای مدیریت مالی خود اتخاذ کند. به عبارت دیگر، درک صحیح از ماهیت حسابهای دائمی و موقت، می‌تواند ابزاری قدرتمند برای انتخاب‌های استراتژیک و اقتصادی در دوره‌های مالی آینده فراهم آورد و در بهبود عملکرد حسابداری و مالی سازمان نقش بسیار مؤثری ایفا کند.
حساب دائمی چیست؟
در دنیای حسابداری، انواع حساب از جمله حسابهای دائمی، نقش بسیار حیاتی در پیگیری و ثبت تغییرات مالیاتی یک سازمان دارند. حسابهای دائمی، همانند ستونهای استوار و پایدار، مانده آنها از دوره مالی فعلی به دوره بعد منتقل می‌شود و این انتقالات اطلاعاتی اساسی را فراهم می‌کند.
یکی از نکات مهم در حسابداری این است که تمام حسابهای درج شده در ترازنامه، از جمله دارایی‌ها، بدهی‌ها، و سرمایه مالک، به عنوان حسابهای دائمی شناخته می‌شوند. این حسابها نقش مهمی در نمایش موقعیت مالی و اقتصادی سازمان ایفا می‌کنند.
ویژگی جالب حسابهای دائمی این است که از زمان تاسیس یک شرکت اقتصادی شروع به کار می‌کنند و مانده آنها در پایان هر دوره مالی به دوره بعد منتقل می‌گردد. این حسابها به عنوان حسابهای واقعی یا حساب ترازنامه‌ای نیز شناخته می‌شوند، زیرا تأثیرات تغییرات در آنها، مستقیماً در ترازنامه قابل مشاهده هستند و نقل و انتقال آنها به دوره‌های مالی آینده، مهمترین ویژگی این حسابهاست. این پروسه مانند راهنمایی مطلوب، مسیر تعادل و پیشرفت را برای سازمان نشان می‌دهد و باعث اطمینان از پایداری مالی و اقتصادی شرکت می‌شود.
انواع حساب دائمی
انواع حسابها، از جمله حسابهای دارایی، بدهی، و سرمایه، ستونهای اساسی ترازنامه را تشکیل می‌دهند و نقش حیاتی در نمایش موقعیت مالی یک شرکت دارند. این حسابها هدف اصلی خود را در پایان هر دوره مالی نشان می‌دهند و برای انتقال به دوره بعد، تعاملاتی خاص را انجام می‌دهند.
حسابهای دارایی، مانند سرمایه‌ای که یک سازمان در اختیار دارد، معمولاً به عنوان حسابهای بدهکار شناخته می‌شوند. این اموال و ارزش‌ها با تغییرات متناسب با نیازها و شرایط شرکت، موقعیت مالی را بهبود می‌بخشند.
حسابهای بدهی و سرمایه، با ماهیتی که به عنوان بستانکار شناخته می‌شود، معمولاً به عنوان مواردی از جمله بدهی‌ها و حقوق مالکانه که شرکت به دیگران موظف است پرداخت کند، معرفی می‌شوند. این انتقالات حسابی، در پایان هر دوره مالی، تضمین می‌کند که حسابها در دوره‌های بعد به صورت صحیح منتقل شده و تراز صفر بازنشانی شود.
به این ترتیب، انجام تعاملات مالی با توجه به انواع حسابها، موجب تنظیم صحیح ترازنامه و ایجاد پایگاهی قوی برای تصمیم‌گیری‌های مالی در آینده می‌شود.
حساب موقت
انواع حساب، به دو دسته حساب دائمی و حساب موقت تقسیم می‌شوند، که هر یک وظایف و ویژگی‌های خاص خود را دارند. حسابهای موقت، همانطور که از نامش پیداست، به مدت محدودی در طی یک دوره مالی فعالیت می‌کنند و مانده آنها به دوره بعدی منتقل نمی‌شود. این حسابها معمولاً برای طبقه بندی و محاسبه تغییرات در حساب حقوق صاحبان سرمایه به کار می‌روند.
استفاده از کلمه “موقت” برای این حسابها مفهومی جذاب دارد، زیرا تا مدتی فقط نقش وظایف در دوره مالی جاری را ایفا می‌کنند و در پایان دوره به صورت خودکار بسته می‌شوند. حسابهای موقت مختص افزایش‌ها هستند و توانایی نمایش کاهش‌ها را ندارند. همچنین، در ترازنامه مشاهده نمی‌شوند، اما تفاوت بین درآمد و هزینه، به عنوان سود یا زیان خالص، و همچنین برداشت مالک از سرمایه در صورت سرمایه اعلام می‌شود.
به طور کلی، این حسابها نقش مهمی در نظام حسابداری دارند و درک صحیح از این انواع حسابها برای تدوین ترازنامه و تحلیل مالی شرکتها بسیار اساسی است.
انواع حساب موقت
تمام حسابهایی که در فرآیند گزارشگیری از سود و زیان شرکتها نقش دارند، به عنوان حسابهای موقت شناخته می‌شوند. این حسابهای موقت در ساختار حسابداری جهت ثبت اطلاعات مالی در دوره مالی جاری بکار می‌روند و تاثیر مستقیمی بر سرمایه مالک شرکت دارند.
دسته حسابهای صورت سود و زیان شامل حسابهای درآمد، هزینه و برداشت می‌شوند. این حسابها در طی دوره مالی به اندازه‌ای فعالیت می‌کنند که با انجام معاملات و فعالیت‌های شرکت، سود یا زیان شرکت را نمایان می‌سازند. هر گونه درآمد کسب شده سرمایه مالک را افزایش می‌دهد، در حالی‌که هزینه‌ها و برداشت‌ها به کاهش سرمایه مالک منجر می‌شوند.
حسابهای درآمد و هزینه به عنوان انواع حساب موقت در نظام حسابداری شناخته می‌شوند و نقش بسیار مهمی در نمایش تغییرات مالیاتی شرکت دارند. این حسابها در نهایت به حساب سود و زیان تجمیع می‌شوند و در ترازنامه نهایی شرکت به‌طور مستقیم نمایان نمی‌شوند.
حساب های مختلط
در بسیاری از تفسیرهای حسابداری، به این نوع از حسابها که انواع حسابها نامیده می‌شوند، به طور کامل توجه نمی‌شود. اما اگر به تفکیک این انواع حسابها پرداخته و آنها را از نظر مانده‌گیری و بسته شدن در پایان دوره بررسی کنیم، مشاهده خواهیم کرد که آنها به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند: حسابهای موقت، حسابهای دائمی، و حسابهای مختلط.
حسابهای مختلط به مجموعه‌ای از حسابهای دائمی و موقت اشاره دارند. این نوع حسابها در پایان سال مالی ممکن است به حسابهای موقت یا حسابهای دائمی تبدیل شوند. به عنوان مثال، حسابهای پیش پرداخت اجاره یا پیش پرداخت درآمد، که در نهایت ممکن است به دو دسته حساب دائم تقسیم شوند. این تفکیک انواع حسابها موجب شفافیت در نظام حسابداری می‌شود و به تداوم فرآیند حسابرسی و گزارش‌دهی مالی کمک می‌کند.
بستن حساب یعنی چه؟
در انجام عملیات بستن حسابها در پایان دوره مالی، جنبه‌های پیچیده‌تر و مفصل‌تری نسبت به بستن حسابها در طول دوره مالی وجود دارد. بستن حسابها به معنای تصفیه و صفر کردن مانده حسابها در انتهای دوره مالی است. این عملیات با اقدام به بستانکار کردن مانده آخر حسابهای دارای مانده بدهکار یا بدهکار کردن مانده آخر حسابهای دارای مانده بستانکار از طریق اسناد حسابداری انجام می‌شود.
برای روشن شدن در مورد سود و زیان دوره مالی، انتقال مانده حسابهای دائم به دوره مالی بعد، و صدور سند افتتاحیه، مورد نظر باید انواع حسابها را در نظر گرفته و با توجه به این نوع حسابها عملیات بستن حسابها را انجام داد. برای این منظور، ابتدا مانده حسابهای موقت با یک حساب دائمی بسته می‌شود، و پس از آن مانده حسابهای دائمی نیز بسته شده و به عنوان افتتاحیه به دوره مالی بعدی منتقل می‌شوند.
نکته مهم در اینجا این است که در پایان هر دوره مالی، مانده حسابهای موقت به صفر می‌رسد، و این حسابها در دوره مالی بعدی دیگر موجودی نخواهند داشت. این اقدام با صفر کردن مانده حسابهای موقت، در شروع دوره مالی جدید به یک وضعیت مطلوب و شفاف منجر می‌شود.
کلام آخر
در مقاله حسابهای دائمی و موقت، مفهوم انواع حسابها را مورد بررسی قرار دادیم. حسابهای موقت، به عنوان حسابهایی که در یک سال مالی خاص به کار می‌روند و در پایان هر دوره با استفاده از یک حساب واسطه بسته می‌شوند، شناخته می‌شوند. این حسابها، پس از انجام عملیات مختلف حسابداری در طول سال، نتیجه آنها را به حسابهای دائمی منتقل می‌کنند و در آغاز سال بعد دوباره افتتاح می‌شوند.
از طرف دیگر، حسابهای دائمی از زمان تأسیس یک واحد تجاری شروع به کار کرده و تمامی عملیات حسابداری مختلف در طول سال‌های مختلف را در خود جای داده‌اند. مانده حسابهای دائمی نیز از یک دوره مالی به دوره مالی بعد انتقال پیدا می‌کند، ایجاد تاریخچه‌ای پایدار و مستمر از عملکرد واحد تجاری.
با توجه به این دو نوع حساب، انتقال اطلاعات از حسابهای موقت به حسابهای دائمی در پایان هر دوره مالی، فرآیندی اساسی است که به نحوی از ثبات و استمرار حسابداری واحد تجاری حمایت می‌کند.
پیشنهاد مطالعه: مالیات کارتخوان
